1669 Het loflied van Simeon - Rembrandt van Rijn - onvoltooid

Rembrandt Harmenszoon van Rijn (1606 of 1607 - 1669) wordt beschouwd als een van de belangrijkste Hollandse meesters van de 17e eeuw. Hij vervaardigde in totaal ongeveer driehonderd schilderijen, driehonderd etsen en tweeduizend tekeningen. Zijn werk behoort tot de Barok en hij is zichtbaar beïnvloed door het Caravaggisme, hoewel hij nooit in Italië is geweest. Zijn opmerkelijke beheersing van het spel met licht en donker, waarbij hij vaak scherpe contrasten (clair-obscur) neerzette om zo de toeschouwer de voorstelling binnen te voeren, leidde tot levendige scènes vol dramatiek.
Rembrandt beschouwde zichzelf vooral als een historie- en portretschilder. Hij was een zelfverzekerde man die in alle levensfasen door iedereen bewonderde zelfportretten maakte. Zijn honderd geschilderde en twintig geëtste zelfportretten geven een opmerkelijk scherp beeld van zijn uiterlijk en zijn gevoelens. Hij beeldde zichzelf af als de apostel Paulus en zette zichzelf in zijn zelfportret uit 1658 neer als een koning uit het Oosten.
Behalve zijn vrouw Saskia van Uylenburgh, en zijn zoon Titus van Rijn zijn ook zijn huishoudsters, vriendinnen Geertje Dircx en Hendrickje Stoffels nadrukkelijk in zijn schilderijen aanwezig; zij stonden vaak model voor bijbelse, mythologische of historische figuren.
Dit werk is door zijn dood onvoltooid gebleven. Een van zijn leerlingen, Arent de Gelder, schilderde hetzelfde tafereel.

1663 Bloemstilleven met horloge - Willem van Aelst

In de kunst worden horloges vaak opgevat als vanitas-motief: als symbolische verbeelding van vergankelijkheid. Het is de vraag waarom Willem van Aelst hier een uurwerk heeft afgebeeld. Geeft hij uitdrukking aan de tijdelijkheid van het bstaan? Of wil hij de toeschouwers laten zien hoe kundig hij is in het afbeelden van gedetailleerde voorwerpen? Het stilleven is een en al levendigheid door de weelderige bloemen en de vlinders en libelle. Een aantal zeventiende-eeuwse gedichten over bloemstillevens suggereert dat schilderkunst de vergankelijkehid van bloemen bezweert. Zoals dichter Jan Vos over de schilderijen van Van Aelst schreef: 'Het loof dat heet en koudt verduurt sal eeuwig staan.'

Bronnen:

het nederlandse kunstboek

1650 (ong.) Interieur met vrouw die op een virginaal speelt

Emanuel de Witte (Alkmaar 1616-Amsterdam 1692) is vooral bekend vanwege zijn vele, soms niet bestaande kerkinterieurs. In tegenstelling tot andere kerkschilders, die een zeer nauwkeurige weergave van het interieur reproduceerden, wist De Witte door een gezocht, maar toch schilderachtig effect een geheel nieuw aspect aan dit onderwerp te geven: hij plaatste figuren in een zonnige belichting.

Hij was in de leer bij de Delftse schilder Evert van Aelst. Hij trad in 1636 toe tot het Sint Lucasgilde in Alkmaar. Vervolgens werkte hij twee jaar in Rotterdam. Van 1640 tot 1651 werkte De Witte in Delft en maakte voornamelijk speelschulden; er zijn relatief weinig schilderijen uit die tijd bekend.
In 1651 vestigde De Witte zich in Amsterdam. Hij verkeerde voortdurend in geldnood en ging in 1660 een verbintenis aan: in ruil voor de schilderijen die hij produceerde kreeg hij kost, inwoning en jaarlijks 800 gulden.

De Oude kerk in Amsterdam heeft hij vanuit bijna alle hoeken geschilderd, en de kerkmeesters moeten hem goed hebben gekend. De Witte maakte schetsen en schilderde thuis. In de kerk was het veel te druk en had hij waarschijnlijk te veel bekijks. Het orgel, de kroonluchters, en de balken liet hij weg of verplaatste hij, al naargelang zijn ideeën over de compositie. De Witte gaf nooit het front van het orgel een plaats in zijn schilderijen: in het schilderen van de orgelpijpen had hij echt geen zin.

Dit werk (geschilderd tussen 1640 en 1679) is bijzonder in het oeuvre van De Witte aangezien hij doorgaans kerkinterieurs en portretten vervaardigde. Voorheen werd het doek toegeschreven aan Pieter de Hoogh, hetgeen ongetwijfeld te maken heeft met de knappe wijze waarop de ruimte is weergegeven.

Opmerkelijk is de lichtval die door de geopende deuren in meerdere vertrekken van het huis zichtbaar is. Hoe echt dit interieur ook moge lijken, dergelijke diepe huizen kwamen in Nederland niet voor. Het alledaagse tafereel van een op een virginaal spelende vrouw, bevat bij nadere beschouwing meerdere betekenislagen. In het bed bevindt zich namelijk een man die zijn kleding en zwaard over een stoel heeft gelegd. Wellicht dat De Witte met deze voorstelling een in de zeventiende eeuw gangbare uitdrukking heeft willen verbeelden: ‘Amor docet musicam’, liefde doet zingen.

bronnen:
wikipedia
cultureelerfgoed.nl

1632 De anatomische les van Dr. Nicolaas Tulp - Rembrandt van Rijn

In de zeventiende eeuw werd jaarlijks door het Amsterdamse chirurgijnsgilde een anatomische les georganiseerd voor gildeleden en geleerden. Nicolaas Tulp gaf in 1632 voor de tweede keer zo'n les. Hij nodigde Rembrandt uit het vast te leggen.
Het was het eerste groepsportret dat de toen 26-jarige Rembrandt schilderde. Hij maakte er een levendige compostie van door het studieobject diagonaal in het beeld te plaatsen en de omstanders op verschillende manieren te richten op het onderzoek.
Ik vraag me af wie van deze geneesheren  nou werkelijk naar die arm kijkt. Die vooraan met bruine jas (?) zou kunnen, maar volgens mij kijkt hij er toch echt overheen (naar het boek). Een verklaring is dat het portretteren van de heren belangrijker was dan een precieze weergave van houding en kijkrichting. Als je naar beneden kijkt heb je immers een onderkin.

De man op de tafel is een geëxecuteerde misdadiger (opgehangen voor diefstal).

In 1543 had de Vlaming Andreas Vesalius zich af laten beelden terwijl hij dezelfde spieren liet zien. Hij was een van de eerste anatomen die echt beschreef wat hij zag. Door hetzelfde onderwerp te kiezen wordt hier gesuggereerd dat dokter Tulp het pad van de moderne wetenschap volgt en in de voetsporen treedt van de moderne Vesalius.

Het schilderij komt terug in onder andere Asterix, en Suske en Wiske.

Gebruikte bronnen:
het nederlandse kunstboek
wikipedia
'gesprek' op mijn facebook

1614 (ong.) De zielenvisserij - Adriaen van der Venne

Verbeelding van het bijbelverhaal waarin Jezus zijn volgelingen aanspoort om andersdenkenden te bekeren, 'mensen/zielen visssen'. De bijbel links op de boot middenvoor verwijst naar de bijbelteksten (Matteüs 4:19, Marcus 1:17, Lucas 5:10). In die tijd zag men dat overigens direct. Het schilderij geeft ook een kijk op de religieuze en politieke situatie van die tijd. Tijdens het Twaalfjarig Bestand (1609-1621) probeerden protestanten en katholieken om het hardst zo veel mogelijk zieltjes te winnen.
Links zien we de protestanten en rechts de katholieken. Van der Venne had niet veel op met de katholieken. Aan die kant zijn de wolken donker en de bomen dor. Oorspronkelijk vingen de katholieke monniken ook helemaal niets. Rond 1640 (herkenbaar aan de inmiddels meer gerijpte stijl) schilderde Van der Venne er enkele gevangen zielen bij.
Aan de linkerkant is de lucht helder en zijn de bomen groen. Het ziet er ordelijk en welvarend uit. Van der Venne heeft er een aantal vooraanstaande (staats)lieden geportretteerd. Een daarvan is de schilder zelf: hij staat linksvoor en kijkt over zijn schouder de kijker zelfverzekerd  aan.

Dit kleurige paneel is een uitzondering in het werk van Van der Venne. Later schilderde hij vooral grisailles.

bronnen:
het nederlandse kunstboek
De bijbel in de Nederlandse cultuur
Wikipedia